Trong suốt 2.500 năm qua, nhiều bộ não ưu tú đã đưa khoa học đến những giới hạn mới. Theo UNESCO, vào năm 2013, có khoảng 8 triệu “con ong chăm chỉ” liên tục đầu tư cho sự phát triển khoa học. Họ là thế hệ mới của những người không ngừng tìm kiếm tri thức mật ngọt, nhưng khi muốn thờ tổ ngành khoa học, chúng ta phải nhắc đến ai?
Ai Là Nhà Khoa Học Đầu Tiên Trong Lịch Sử?
Để tự trả lời câu hỏi này, chúng ta phải xác định “nhà khoa học – scientist” là gì. Thuật ngữ này được sử dụng lần đầu vào năm 1834 bởi triết gia William Whewell để gọi tất cả những người theo đuổi khoa học. Đây là nhóm những người đặc biệt, bao gồm các nhà vật lý học, hóa học, tự nhiên học, toán học và triết gia. Whewell muốn sử dụng thuật ngữ này để thống nhất cách gọi cho nhóm người này.
Bạn đang xem: Ai Là Nhà Khoa Học Đầu Tiên Trong Lịch Sử?
Nếu theo nghĩa “người theo đuổi khoa học” mà Whewell muốn truyền tải, thì danh hiệu “nhà khoa học đầu tiên” thuộc về những người khởi xướng khoa học hiện đại. Hai nhà triết học nổi tiếng đầu tiên là Roger Bacon (1214/1220-1292), một triết gia người Anh thời trung cổ, ủng hộ việc thực hiện thí nghiệm và là một trong những người ủng hộ phương pháp khoa học hiện đại. Francis Bacon (1561-1626), một nhà triết học đồng thời cũng là cha đẻ của triết học kinh nghiệm, cũng được coi là một trong những nhà khoa học xuất sắc đầu tiên trong Cách Mạng Khoa Học.
Với nhiều người, Galileo Galilei cũng được coi là một nhà khoa học xuất sắc. Bằng việc nghiên cứu chuyển động và quan sát vũ trụ, Galileo đã đứng lên chống lại những ý kiến thiếu thực tế của Giáo Hội và trở thành nguyên mẫu của một nhà khoa học. Ông đã phát triển kính viễn vọng mạnh nhất thời điểm đó và khám phá thuyết nhật tâm – một khám phá vĩ đại của con người. Albert Einstein đã gọi Galileo Galilei là “cha đẻ của vật lý hiện đại, và thậm chí là của khoa học hiện đại nói chung”.
Tuy nhiên, một số người cho rằng danh hiệu “nhà khoa học đầu tiên” phải thuộc về người còn xa hơn. Cách đây hàng trăm năm trước khi những nhà khoa học nổi tiếng từ Châu Âu được biết đến, thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên đã chứng kiến sự xuất hiện của Ibn al-Haytham (965-1040), một nhà nghiên cứu quang học và vấn đề quan sát. Ông sinh ra trong một gia đình Hồi giáo tại nơi ngày nay là Iraq và đã phát minh ra phòng tối – một căn phòng không có nguồn sáng, chỉ có một lỗ nhỏ (có thể gắn ống kính hoặc không) để chiếu hình ảnh từ bên ngoài vào.
Xem thêm : Tại sao các thiên hà chủ yếu có hình đĩa chứ không phải hình cầu?
Theo Bradley Steffens trong cuốn sách “Ibn al-Haytham: Nhà khoa học đầu tiên”, ông là người đầu tiên thử nghiệm giả thuyết bằng cách thực hiện các thí nghiệm có hiệu quả. Công trình của Ibn al-Haytham đã ảnh hưởng lớn đến phương pháp nghiên cứu của Roger Bacon.
Tuy nhiên, không ai trong số những nhân vật trên tự xưng là “nhà khoa học”. Họ chỉ là những triết gia quan sát tự nhiên, không phải những người tiên phong trong một lĩnh vực mới, và họ nhận thấy rằng mọi thành tựu đều dựa trên những bước chân của những nhà triết học cổ đại.
Với quan niệm khoa học mở rộng, có người cho rằng nhà triết học vĩ đại Aristotle (384-322 TCN) chính là nhà khoa học đầu tiên. Aristotle không phải là một người theo đuổi thực nghiệm và nhiều khẳng định của ông đã sai. Ngay cả Plato, người thầy của Aristotle, cũng thường xuyên sai lầm, như khẳng định rằng mắt người phát ra ánh sáng và có thể nhìn thấy; điều này đã bị chứng minh sai bằng thí nghiệm của Ibn al-Haytham.
Trong cuốn “Phá nước: Bằng cách nào Aristotle phát minh ra Khoa học”, nhà sinh học Armand Marie Leroi cho rằng Aristotle đã mang sự thuần khiết của chủ nghĩa kinh nghiệm – học thuyết cho rằng kiến thức đến từ trải nghiệm, quan sát, ghi chép các mô hình và luận ra từ các thử nghiệm. Francis Bacon có thể là cha đẻ của “chủ nghĩa kinh nghiệm” hiện đại, nhưng triết gia Aristotle đã áp dụng phương pháp này từ thời Hy Lạp cổ đại.
Tuy nhiên, Aristotle lại nhìn về phía những thế hệ tiền nhiệm để tìm người khởi đầu khoa học. Trong cuốn sách “Nhà khoa học Đầu tiên: Anaximander và Di sản của ông”, nhà vật lý lý thuyết Carlo Rovelli cho rằng khởi đầu của khoa học xuất phát từ “cách mạng Anaximander”. Đó là lúc nhà triết học cổ đại nhận ra rằng Trái Đất không đặt trên một cây cột vũ trụ hay lòng bàn chân một con rùa khổng lồ; “thiên đường” mở rộng vô tận.
Xem thêm : Trạm vũ trụ quốc tế ISS sẽ được đưa đi đâu sau khi ‘nghỉ hưu’?
Đối với nhà vật lý học Rovelli, thành tựu của Anaximander không kém phần vĩ đại so với “cách mạng Copernicus” được sinh ra từ thuyết nhật tâm 2.000 năm sau khi Anaximander nhận ra rằng Trái Đất đứng giữa không gian. Nếu nhìn từ góc độ nhìn nhận lại thế giới, khởi đầu của peripatetic này không nằm trong luật chuyển động của Newton, thử nghiệm của Galileo hay các phản ánh khoa học của Francis Bacon.
Hãy đi sâu hơn một thế hệ nữa để tìm người truyền cảm hứng – thầy của Anaximander: Thales vùng Miletus (626/623-548/545 TCN), được ghi chép là một trong Bảy Hiền Nhân của Hy Lạp cổ đại. Aristotle xem ông là triết gia đầu tiên của Hy Lạp và lịch sử coi ông là cá nhân đầu tiên trong nền văn minh phương Tây hoạt động trong lĩnh vực triết học khoa học. Thales là người đầu tiên quay lại từ thần thoại, giải thích thế giới tồn tại và hoạt động bằng các học thuyết từ tự nhiên. Đây là tiền thân của nghiên cứu khoa học hiện đại.
Thales quan tâm tới mọi thứ, từ địa lý đến toán học và cả chính trị, lịch sử. Theo Aristotle, Thales là người đầu tiên nghiên cứu các yếu tố cơ bản của vật chất. Herodotus, một nhà sử học, ghi chép rằng Thales đã dự đoán chính xác hiện tượng nhật thực vào năm 585 TCN, mặc dù không ai biết ông làm điều đó như thế nào. Aristotle cũng có một câu chuyện về Thales như sau:
“Cũng giống như Plato, Aristotle và những tâm hồn khác, Thales không hoàn toàn đúng về mọi thứ. Ví dụ, ông cho rằng Trái Đất như một đĩa nổi trên mặt nước, và động đất xảy ra khi đĩa bị tác động bởi những con sóng dữ. Tuy nhiên, điều quan trọng là ông đã mở ra một cánh cửa cho nhận thức con người, từ cách giải thích siêu nhiên sang các giải thích tự nhiên.”
Sau hàng nghìn năm thời gian, khi người ta cho rằng sóng sinh ra từ Poseidon, Thales là người đầu tiên sử dụng qui trình quan sát và lý lẽ tinh tế để giải thích các hiện tượng tự nhiên, từ đó tạo cơ sở cho những bước phát triển khoa học hiện đại. Cách làm khoa học của Thales không khác gì cách chúng ta nghiên cứu thế giới hôm nay, và mọi nguồn gốc của khám phá và đột phá trong các lĩnh vực hiện đại đều có thể được truy vết ngược về nhà triết học vĩ đại Thales của Hy Lạp Cổ đại.
Theo DiscoverMag
Nguồn: https://thuysi.edu.vn
Danh mục: Khám phá
